Marktontwikkelingen 04-2024

De economische recessie is ten einde. De Nederlandse economie groeide namelijk in het 4^e kwartaal, al is het beperkt met 0,3%. Helaas is de bouwrecessie nog niet voorbij met een derde kwartaal op rij met krimp in de bouwproductie, na -0,6% en -0,4%, was het vierde kwartaal -0,7%. Het zijn gelukkig kleine min getallen, maar de trend is nog steeds neerwaarts. Dit is vooral veroorzaakt door de nieuwbouw woningmarkt, maar ook de utiliteitsmarkt doet nu mee hierin.

Conjunctuur

De Nederlandse economie groeide in het 4e kwartaal van 2023 met 0,3% kwartaal-op-kwartaal, een positief teken na de eerdere kwartalen met kleine dalingen. Het hele jaar was daardoor net positief. Ook de bruto binnenlands productie (bbp) prognoses van 2024 en 2025 van diverse partijen zijn positief. De meeste zijn nog onder de 1% voor 2024, maar voor 2025 boven de 1% (zie onderstaande tabel).

Bouwconjunctuur

De bouwproductie kromp dus in het 4^e kwartaal met -0,7%, na eerdere dalingen in het 2^e en 3^e kwartaal. Daardoor kromp de bouwproductie met -1,9% op jaarbasis. Het bouwvertrouwen is licht negatief, maar verbeterde wel begin 2024. De orderportefeuilles (in maanden productie) blijven goed gevuld met 12,5 maanden voor woningbouwers en 10,1 maanden voor utiliteitsbouwers. Daarnaast zijn de bouwkosten in januari op jaarbasis het minst gestegen sinds april 2021, ondanks forse stijging van de loonkosten door CAO verhoging van 7%. Tot slot kwam de vergunningverlening in Q4 uit op 4,0 miljard euro aan bouwsommen, wat beter was dan verwacht. Ondanks een nog steeds demissionair kabinet gaat het regelmatig over de bouw, maar nieuw beleid is zeker nodig in de bouwsector voor een positievere vibe in de bouwconjunctuur.

Vergunningen nieuwbouw

Volgens cijfers van het CBS zijn er in het 4^e kwartaal nieuwbouw vergunningen verstrekt met een waarde van circa 4 miljard euro. Duidelijk minder dan de 4,5 miljard van Q4 2022, maar meer dan de 3,1 miljard van Q3 2023. Wel is de som van de vergunningen mogelijk hoger, door de op 1 januari in werking getreden omgevingswet en Wkb. Er zijn signalen dat er extra vergunningen zijn aangevraagd om deze onder de oude regelgeving te laten vallen.

Toch is de trend dalend voor zowel woningen als utiliteit nieuwbouw, wat duidelijk te zien in de onderstaande 12 maanden voortschrijdende grafieken.

Zo is er een verdere daling van de vergunningverlening voor de bouw van nieuwe woningen voortschrijdend 12 maanden nu 9,8 miljard euro (van 10,1) en utiliteit naar 5,3 miljard euro (van 5,4), zie de dalende blauwe lijnen in de grafieken.

Deze utiliteit ontwikkelingen worden vooral bepaald door de hoge bouwkosten, hoge rente, dalende prijzen voor vastgoed en de nog tegenvallende economische vooruitzichten. Maar milieuregelgeving, netcongestie en de arbeidsmarkt zorgen mede voor terughoudendheid onder investeerders. Ook het producentenvertrouwen in Nederland is nog steeds onder de nul lijn met -4,2%.

Vergunningen nieuwbouw per deelmarkt

In het 4^e kwartaal is de daling verder gegaan qua vergunningen voor hallen en loodsen met kantoor (rode kolom), helaas zijn de hallen en loodsen (donker blauwe kolom) ook dit kwartaal iets gedaald. Ze verschillen niet veel qua m2 vergunning, zie de grafiek hieronder. Schuren en stallen (licht blauwe kolom) daalt nog iets verder weg. Gekeken naar alleen de bedrijfsruimte markt gaat de vergunningverlening per half jaar van 3.2 M m² naar 2.6 M m². Dit zal een negatief effect geven voor 2024 en 2025, zie ook de voorspelling op het eind voor de totale utiliteit.

Stikstof update

Het kabinet heeft ingezet op versnelde uitkoop van piekbelasters, maar soepel gaat dat niet. Tot eind februari hebben zich circa 1.300 veehouders (was 974 eind november) aangemeld voor de beëindigingsregelingen. Het grootste deel van de aanvragen komt uit Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg en vooral van varkenshouders. Hoewel nog moet blijken of alle aanvragen toegekend kunnen worden en of er daadwerkelijk gebruik van gemaakt zal worden door de aanvragers, wordt nu al duidelijk dat de bijdrage van deze regelingen aan het halen van de stikstofdoelen niet groot zal zijn. Deze regelingen leiden tot de sloop van schuren en stallen en niet tot nieuwbouw. Met een mogelijke verplaatsingsregeling voor veehouderijen, wordt op termijn het dal bereikt voor de stallenbouw in Nederland.

Er is een grote behoefte aan aanvullend stikstofbeleid om het behalen van de stikstofdoelen binnen bereik te krijgen voor de gehele bouw. En daarvoor is het wachten op een nieuw kabinet dat echter waarschijnlijk niet staat te trappelen om ermee aan de slag te gaan. Het resultaat is dat de vergunningverlening voor nieuwe economische activiteiten op stikstofgrenzen zal blijven stuiten, naast nieuwe problemen als netcongestie en waterkwaliteit.

Tot slot de utiliteit voorspellingen op een rij voor NL

Overzicht van de recente Buildsight en Bouwkennis Utiliteitsbouw (nieuwbouw) voorspellingen in % ten opzichte van het jaar ervoor. Verder nog de Euroconstruct Nederland verwachtingen voor de gehele bouwsector.

	Datum	2023	2024	2025	2026
Buildsight (m3)	13-03-24	+2,0	-2,0	-10,0	-2,0
Bouwkennis (m2)	22-03-24	-7,0	-3,3	-1,0	+2,3
Bouwkennis (€)	22-03-24	+3,2	-1,2	-1,9	+1,4
Euroconstruct Bouw (€)	30-11-23	+0,6	-2,5	+0,3

Bouwkennis en Buildsight geven iedere 3 maanden een update.
Buildsight ziet 2024 licht negatief (was nog +2% 3 maanden geleden) qua verwachting. De grote daling verwachten ze in 2025 naar -10% (was -9%). Bouwkennis ziet voor 2024 een iets grotere daling in m2 BVO productie van -3,3% en een kleine daling van -1% in 2025. De beide bureau verschillen nog duidelijk in de verwachting voor 2026.
Euroconstruct (gehele bouw/infra) is eigenlijk alweer te oud qua voorspelling om betrouwbaar te zijn.  
De bouwsector heeft duidelijk een mindere tijd bereikt volgens deze bronnen.

Bronnen: Bouwkennis, BouwMonitor, Buildsight, CBS, CPB, Cobouw, EIB en EUROCONSTRUCT.