Marktontwikkelingen 12-2023

Na de economische recessie (met nu al drie kwartalen een daling van het bruto binnenlands product) is er nu ook een bouwrecessie. Ook voor de bouw zien we voor het tweede kwartaal na elkaar een daling in de bouwproductie. Na 0,6% in het 2e kwartaal, was de daling 0,4% in het derde kwartaal. Het zijn gelukkig geen grote min getallen, maar de trend is duidelijk neerwaarts. Vooral veroorzaakt door de nieuwbouw woningmarkt, maar ook de utiliteitsmarkt is niet langer ongeschonden lijkt het. Toch zijn er nog steeds lichtpuntjes.

Ook de nieuwe verwachtingen voor de bouw vanuit Euroconstruct laten een daling zien. Laten we dus eens verder naar wat cijfers kijken.

We beginnen eerst met de algemene verwachtingen in de bouwcijfers van EUROCONSTRUCT, deze zijn eind november gepresenteerd. 

EUROCONSTRUCT

De meest recente economische prognoses van EUROCONSTRUCT voorspellen dat de groei van de bouwproductie (de blauwe lijn in de grafiek hieronder) in heel Europa -2,0% zal dalen in 2024 ten opzichte van 2023. Voor heel 2023 wordt zelfs al een daling van -1,7% voorspelt,  waar een jaar geleden nog een kleine plus de verwachting was.

Na een onverwachte maar welkome groeiperiode in 2022 wordt de bouwsector binnen de 19 EUROCONSTRUCT-landen geconfronteerd met somberdere vooruitzichten in 2023 en daarna. Inschattingen van de gevolgen van de renteverhogingen en de oorlog in Oekraïne hebben de groeimogelijkheden binnen de sector steeds verder getemperd. Terwijl het EUROCONSTRUCT-netwerk ongeveer een jaar geleden nog steeds een stagnatie van de totale bouwproductie in 2023 en 2024 voorspelde, zijn de verwachte veranderingspercentages in de zomer van 2023 negatief geworden. De landenexperts voorspellen nu een daling van 1,7% voor 2023, waarbij de daling in 2024 verergert. Het netwerk voorspelt een gematigde groei van ongeveer 1,5% per jaar in 2025 en 2026.

De totale bouwverwachtingen voor Nederland en België zijn hieronder geel gemarkeerd en verschillen nog wel. Nederland heeft nog een groei van 0,6% in 2023, maar een negatieve verwachting van -2,5% voor 2024. België heeft een kleine min van 0,3% dit jaar en een prognose van 0,2% voor 2024. Dit is voor de gehele bouwsector nieuwbouw en renovatie in woningbouw en utiliteitsbouw en civiel/infra samen.

Over naar de verdieping van de Nederland.

Conjunctuur

De Nederlandse economie kromp in het 3e kwartaal van 2023 verder omlaag met -0,2% kwartaal-op-kwartaal, na de eerdere kwartalen al met -0,5% en -0,4%. Een technische recessie zegt men wel, omdat het algemene beeld van de Nederlandse economie niet alleen maar negatief is. De bruto binnenlands productie prognoses van 2023 van diverse partijen zijn 0,5 of minder en voor 2024 rond de 1,0 en dus aan de positieve kant (zie onderstaande tabel).

Bouwconjunctuur

De bouwproductie kromp dus in het 3^e kwartaal met 0,4%, na een daling van -0,6% in het tweede kwartaal. De bouwproductie jaar op jaar groeide nog wel met 2,1% in derde kwartaal. Het bouwvertrouwen bleef echter nog stabiel, mede door de nog steeds goed gevulde orderportefeuilles van 12,7 maanden voor woningbouwers en 9,8 maanden voor utiliteitsbouwers. Daarnaast zijn de bouwkosten sinds februari nauwelijks gestegen. Volgend jaar zal dat door al geplande CAO verhogingen sowieso stijgen met 7%.  We gaan zien hoe snel we een nieuw kabinet hebben, die ook nieuw beleid kan gaan maken voor de bouwsector. De gevolgen voor de bouwconjunctuur moeten we verder dus afwachten.

Vergunningen nieuwbouw

Volgens voorlopige cijfers van het CBS zijn er in het derde kwartaal nieuwbouw vergunningen verstrekt met een waarde van circa 3 miljard euro. In dezelfde periode vorig jaar was dat nog ruim 4,1 miljard. De dalende trend heeft zich tegen de verwachting in verscherpt. Dit is het gevolg van een verdere daling van de vergunningverlening voor de bouw van nieuwe woningen (voortschrijdend 12 maanden nu 10,1 miljard euro) en nu ook van een daling voor de bouw van nieuwe bedrijfsgebouwen (zie ook de dalende blauwe lijn in de grafiek hieronder). Dit laatste is nieuw, want tot mei van dit jaar groeide de vergunningverlening voor bedrijfsgebouwen nog. Deze ontwikkelingen worden vooral bepaald door de gestegen rente. Hierdoor is financiering van vastgoed aanzienlijk duurder geworden. Daarnaast heeft het dalende producentenvertrouwen een negatief effect op nieuwe bedrijfsruimten.

In het derde kwartaal is de daling verder gegaan qua vergunningen voor hallen en loodsen met kantoor, maar zijn de hallen en loodsen weer wel gegroeid. Beide zijn even groot qua m2 vergunning, zie de grafiek hieronder. Schuren en stallen daalt nog verder weg.

Stikstof update

Het ‘oude’ kabinet heeft ingezet op versnelde uitkoop van piekbelasters. Eind november hebben 974 veehouders zich ingeschreven voor een regeling. Hopelijk wordt dit verder snel beoordeeld en geregeld en geeft het stikstofruimte voor alle sectoren in 2024 en daarna. Hopelijk komt er snel een nieuw kabinet, die verdere voortgang realiseert in dit dossier.

Tot slot de utiliteit voorspellingen op een rij voor NL

Overzicht van de recente Buildsight en Bouwkennis Utiliteitsbouw (nieuwbouw) voorspellingen in % ten opzichte van het jaar ervoor. Verder nog de Euroconstruct Nederland verwachtingen voor de gehele bouwsector.

	Datum	2022	2023	2024	2025
Buildsight (m2)	13-12-23	+6,0	+2,0	+2,0	-9,0
Bouwkennis (m2)	01-09-23		-4,0	-0,6	-4,6
Euroconstruct Bouw (€)	30-11-23	+3,3	+0,6	-2,5	+0,3

Bouwkennis en Buildsight geven iedere 3 maanden een update. Buildsight ziet 2023 en 2024 beide nog licht positief in de verwachting. De grote daling verwachten ze in 2025. Bouwkennis ziet dit jaar en de komende 2 jaren een daling in m2 BVO productie. Euroconstruct is voor 2024 ook negatief, maar een kleine plus voor 2025. Dit is voor de gehele Nederlandse bouw, inclusief infra en civiele techniek. De bouwsector heeft dus een mindere tijd bereikt volgens deze bronnen. Hopelijk kan een nieuw kabinet hier snel een positieve verandering aan geven.

Bronnen: Bouwkennis, BouwMonitor, Buildsight, CBS, CPB, Cobouw, EIB en EUROCONSTRUCT.